Langs de Waddenzee, nabij Hallum en Holwerd zijn in 2024 twee vliegtuigwrakken uit de Tweede Wereldoorlog geborgen. Beide vliegtuigwrakken bevonden zich aan de Waddenzeekant van de zeedijk. Het bergen van de vliegtuigen was een grootschalige operatie, waarbij een bouwkuip werd aangelegd en grondwater werd onttrokken.

In opdracht van hoofdaannemer DAGnl heeft BZIM een rol gespeeld in het vergunningentraject voor het werk. De locaties, gelegen in Natura2000 en Kader Richtlijn Watergebied Waddenzee, vergden een uitgebreid vergunningentraject met een toets op de waterkwaliteit. Hierin zijn de effecten van de werkzaamheden op de waterkwaliteitsaspecten in de bijzondere omgeving beschouwd.

De gemeente Hengelo wil beter omgaan met de gevolgen van klimaatverandering: nattere winters, drogere zomers en toenemende grondwateroverlast. In opdracht van de gemeente ontwikkelde BZ Ingenieurs & Managers (BZIM) het nieuwe Grondwaterbeleid en Grondwaterprogramma 2023–2027. Dit vormt het kader voor duurzaam grondwaterbeheer en klimaatadaptatie binnen de stedelijke omgeving.

Integrale aanpak van grondwateroverlast en verdroging

Het beleid richt zich op het beheer van het ondiepe grondwater binnen de bebouwde kom, waar te hoge of te lage grondwaterstanden schade en overlast kunnen veroorzaken. We ontwikkelden een integrale grondwatervisie met praktische maatregelen tegen zowel grondwateroverlast als verdroging van stedelijk groen. In het uitvoeringsprogramma zijn concrete maatregelen uitgewerkt. De maatregelen variëren van drainages en infiltratievoorzieningen tot ondergrondse waterbuffers en vergroening van de openbare ruimte.

Deskundigheid en samenwerking

We verzorgden het volledige traject – van analyse en beleidsontwikkeling tot uitvoeringsstrategie en kostenraming – en bracht hierbij diepgaande kennis van het stedelijke grondwaterbeheer in. Door nauwe samenwerking met gemeentelijke afdelingen is een uitvoerbaar, toekomstgericht plan ontstaan dat aansluit op de Omgevingswet en de ambities van een klimaatbestendige stad.

Resultaat

Met dit vernieuwde grondwaterbeleid beschikt Hengelo over een toekomstgericht kader om de grondwateroverlast én droogteproblemen structureel aan te pakken.

Lumbricus (Latijn: Aardworm) is de benaming van een onderzoeksprogramma van samenwerkende waterschappen en kennisinstellingen. In Lumbricus worden technieken en methoden beproefd om tot klimaatrobuuste bodem- en watersysteem op de hoge zandgronden te komen. In een tweetal proeftuinen wordt met ingelanden in pilotprojecten gewerkt aan herinrichting van beekdalen, klimaatadaptieve drainage bij agrariërs, grondbeheer met extra aandacht voor organisch stofgehalte, betere rekeninstrumentaria en nieuwe manieren van beleidsvorming met betrokkenen. Steeds gericht op het beter kunnen omgaan met periode van extremen: nat, droog of warm als gevolg van een veranderend klimaat.

Het programma zit in zijn laatste fase waarin kennisoverdracht en verantwoording van belang zijn. BZ is gevraagd deze fase van het programma te coördineren. Daarvoor gebruiken we onze kennis van hydrologie en ervaring met samenwerkingsverbanden en kennisoverdracht.

In opdracht van STOWA voert BZ onder de vlag vanSt. IJkdijk een verkennend onderzoek uit naar derealisatie van een Dijk Data ServiceCentrum. We werken daarbij samen met TNO, Deltares en NOM, en binnenhet Flood Control 2015 consortium met IBM en Fugro.

Het Dijk Data Servicecentrum (DDSC) is de laatste stap in de ontwikkeling van de innovatieve toepassing: dijkmonitoring met sensoren. In de afgelopen drie jaar hebben onder andere de partners van Stichting IJkdijk, sensorleveranciers en BZ samengewerkt aan de validering van sensortechnieken in dijken. In de eerste fase zijn er experimenten uitgevoerd onder gecontroleerde omstandigheden op een daarvoor geschikt gemaakte locatie in het Groningse Bellingwolde. Inmiddels vinden er ook testen plaats met sensoren in bestaande dijken: de ‘Livedijken’. Deze koppeling met de praktijk is de voorlaatste fase. Het DDSC verzamelt de data van de sensoren en is het sluitstuk in de ontwikkeling van een monitoringssysteem van dijken door middel van sensoren.

Opslaan, verwerken en analyseren

Met de realisatie van het DDSC wordt het mogelijk om data van bestaande dijken op te slaan, te verwerken en te analyseren. Nederlandse, maar in de toekomst ook buitenlandse dijken kunnen op deze manier nauwlettend in de gaten gehouden worden. Het DDSC voorziet in een groeiende behoefte om datastromen afkomstig van dijken effectief te beheersen. Met actuele en historische data voorhanden zijn dijkbeheerders beter in staat om beslissingen te nemen.

Afstemmen met beheerder

De ontwikkeling van een effectief DDSC moet worden afgestemd op de gebruikers, de dijkbeheerder. Het verkennende onderzoek van BZ richt zich vooral op de wensen en behoeften van de beheerpraktijk. Hiervoor onderhouden we nauw contact met de beheerders.

Samen met Deltares heeft BZ een onderzoek uitgevoerd naar de toepassing van monitoringssysteem om afgekeurde dijken in de gaten te houden. Sensoren moeten ervoor zorgen dat de veiligheid gewaarborgd blijf totdat er verbeteringen aan de dijken plaats kunnen vinden.

Waterschap Noorderzijlvest moet de komende jaren verbeteringen en versterkingen aanbrengen aan haar dijken. Circa een derde van de dijken in het waterschapsgebied voldoet niet meer aan de gestelde eisen. Om de dijk weer te laten voldoen moeten er maatregelen genomen worden. Hier gaat een traject aan vooraf van planvorming, vergunningen en kostenoverwegingen. En dit traject neemt een aantal jaren in beslag.

Sensoren voor extra veiligheid

Waterschap Noorderzijlvest is dus op zoek naar een tussenoplossing. De mogelijkheid bestaat om in de tussenliggende periode de dijk in gaten te houden met sensoren. Daarom heeft BZ Innovatiemanagement voor Noorderzijlvest een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de toepassing van sensoren in dijkmonitoring. Samen met Deltares voerden we analyses uit en bepaalden we een strategie. Met het onderzoek heeft Noorderzijlvest een mogelijke oplossing in handen om de veiligheid te waarborgen totdat de dijk weer voldoet aan de eisen.

Grootschalige toepassing

In een eerder experiment is ook sensortechniek aangebracht in een bestaande dijk. In het project Livedijk Eemshaven werd 600 meter van de Westelijke schermdijk om de Eemshaven uitgerust met sensoren. BZ leidde dit project in opdracht van STOWA. In het project Livedijk XL gaat het om 20 kilometer dijk waarin sensortechniek wordt toegepast. Naast veiligheid leveren de sensoren een schat aan data over de toestand van dijken onder bepaalde omstandigheden.

In het noorden van de provincie Groningen ligt de westelijke schermdijk van de Eemshaven. In deze eerste ‘Livedijk’ van Nederland wordt de toepassing van sensortechniek getest. Het project is uitgevoerd door stichting IJkdijk, STOWA en Waterschap Noorderzijlvest. In opdracht van STOWA was BZ Innovatiemanagement initiator van het project, ontwikkelde het projectplan en voerde het projectmanagement.

Unieke dijk

De inspectie van dijken met sensoren levert voor waterbeheerders een aantal interessante voordelen op. Inspectie is op deze manier minder tijdrovend en levert actuele informatie. De westelijke schermdijk van de Eemshaven is de eerste dijk in Nederland waar sensortechniek wordt toegepast. De dijk is daarmee uniek in Nederland. En vooral omdat het project heeft aangetoond dat toepassing van sensoren in dijkinspectie mogelijk is.

Eerste in de serie van ‘Livedijken’

Het doel van de Livedijk Eemshaven was om te kijken hoe de sensoren werken in de praktijk. Want dat de sensoren werken onder gecontroleerde omstandigheden is al eerder aangetoond in een tweetal experimenten. Deze vonden plaats op de proeflocatie van Stichting IJkdijk en werden onder andere uitgevoerd door Deltares, TNO, Rijkswaterstaat, STOWA en BZ. Aan de hand van deze experimenten is een set sensortechnieken samengesteld die geschikt blijken om de een dijk te inspecteren. De Livedijk Eemshaven is de eerste in de serie van ‘Livedijken’. De bedoeling is namelijk om andere bestaande dijken ook uit te rusten met sensortechniek. Door in de ‘Livedijken’ langdurig en onder verschillende omstandigheden te meten, krijgen we meer inzicht in de toepassing van sensoren in de inspectie van bestaande dijken. De volgende stap is de realisatie van een systeem waarin de sterkte van de dijk actief kan worden gemeten en voorspeld.